Praca w komisji wyborczej
Do pracy w obwodowej komisji wyborczej może się zgłosić każdy pełnoletni obywatel posiadający czynne prawo wyborcze, za wyjątkiem pełnomocników Komitetów Wyborczych.
Za granicą skład komisji powołuje lokalny Konsulat: po jednej osobie z list zgłoszonych przez pełnomocników Komitetów Wyborczych i jedną osobę wskazaną przez konsula, w przypadku niedoboru wskazuje osoby z listy uzupełniającej.
Chętni do pracy w obwodowej komisji wyborczej mogą się zgłaszać do Komitetów Wyborczych konkretnych partii politycznych bądź społecznych lub bezpośrednio do Konsulatów na obszarze których mieszkają.
Pierwszeństwo powołania przysługuje kandydatom zgłoszonym przez Komitety Wyborcze.
Osoby powołane w skład obwodowej komisji wyborczej są zobowiązane:
Uczestnictwa w szkoleniach przygotowanych przez konsulaty
Zapoznania się z wytycznymi zawartymi w Uchwale PKW
Uczestnictwa w dwóch zebraniach roboczych komisji : podczas pierwszego zebrania członkowie komisji wybierają ze swojego grona przewodniczącą/cego oraz zastępcę oraz ustalają termin następnego zebrania. Podczas drugiego zebrania, które najczęściej organizowane jest na dzień przed wyborami, członkowie komisji: przprowadzaja wizję lokalną lokalu wyborczego, przygotowują lokal na potrzeby przeprowadzenia głosowania , odbierają materiały i sprzęt dostarczone przez konsulat, w tym : urny wyborcze, spis wyborców, karty do głosowania, pieczęć komisji. Po sprawdzeniu, przeliczeniu i zabezpieczeniu dostarczonych materiałów sporządzany jest protokół. Przewodniczący ustala grafik na pierwsze godziny pracy komisji w dniu wyborów.
Praca komisji w dniu wyborów
Podczas trwania głosowania
W dniu wyborów komisja rozpoczyna pracę na 1 – 2 godziny przed otwarciem lokalu wyborczego.
W pierwszej kolejności sprawdza przygotowanie lokalu wyborczego i stanowisk pracy, przelicza karty do głosowania i przystępuje do ich stemplowania.
Od momentu otwarcia lokalu wyborczego do jego zamknięcia członkowie komisji:
Wydaja karty do głosowania po zweryfikowaniu tożsamości na podstawie ważnego dokumentu głosującego i sprawdzeniu czy znajduje się w spisie wyborców danej komisji
Pilnują prawidłowego przebiegu glosowania – przestrzegania prawa wyborczego i ciszy wyborczej
Pilnują przestrzegania tajności głosowania
Podczas ustalania wyników głosowania
Po zamknięciu lokalu wyborczego członkowie komisji:
plombują urnę wyborczą
Ustalają liczbę kart wydanych (ilość głosujących) oraz kart pozostałych, ich suma powinna się zgadzać
Po sprawdzeniu plomb, otwierają urny i przystępują do ustalania wyników wyborów . Liczenie głosów odbywa się według precyzyjnej kolejności wynikającej z wytycznych PKW i ma podstawie przepisów Kodeksu Wyborczego.
Po ustaleniu wyników następuje wypełnienie formularzy protokołów następnie przesłanie protokołu za pośrednictwem Konsulatu do Okręgowej Komisji Wyborczej w Warszawie.
Po przyjęciu i zatwierdzeniu protokołu członkowie komisji przystępują do pakowania dokumentacji wyborczej, w tym kart wyborczych, spisu wyborców, protokołów oraz pozostałych sprzętów , które protokolarnie przekazują właściwemu konsulatowi.
Przed opuszczeniem lokalu komisje wyborcze podają wyniki do wiadomości publicznej poprzez zamieszczenie obwieszczenia w widocznym z zewnątrz lokalu wyborczego miejscu
Obserwatorzy Społeczni i Osoby Zaufania
W demokratycznym systemie wyborczym kluczową rolę odgrywa przejrzystość i wiarygodność procesu głosowania. Obserwatorzy społeczni oraz osoby zaufania przyczyniają się do zapewnienia uczciwego przebiegu wyborów, kontrolując zgodność działań komisji z prawem. Ich obecność zwiększa zaufanie obywateli do wyników wyborów oraz wzmacnia kulturę demokratycznego nadzoru obywatelskiego. Pełnią oni funkcję strażników transparentności, działając w interesie wspólnego dobra i ochrony praw wyborczych obywateli.
Osoby Zaufania (mężowie i damy)
Osobom zaufania może zostać każdy pełnoletni obywatel posiadający czynne prawo wyborcze.
Osoby zaufania są nominowane do obserwacji wyborów przez pełnomocników Komitetów Wyborczych.
Głównym zadaniem osób zaufania jest obserwowanie wszystkich czynności komisji wyborczych i pilnowanie przestrzegania obowiązujących przepisów prawa wyborczego.
Osoby zaufania mogą być obecni przy wszystkich czynnościach komisji wyborczej do której zostali wyznaczeni: podczas zebrań przygotowawczych, głosowania, ustalania i przesyłania wyników, sporządzania protokołów.
Podczas prac komisji, w przypadku zaobserwowanych nieprawidłowości, mogą ustnie przekazywać uwagi Przewodniczącemu lub zastępcy.
Osoby zaufania mogą wnosić pisemnie uwagi na temat prac komisji do końcowych protokołów.
Na terenie obwodowej komisji wyborczej ( w lokalu wyborczym ) w tym samym czasie może przebywać tylko 1 osoba zaufania z danego Komitetu Wyborczego. W czasie głosowania mogą pracować w systemie zmianowym.
Według obowiązujących przepisów osoby zaufania wykonujące swoje obowiązki w lokalach za granicą nie otrzymują gratyfikacji finansowej.
Obserwator Społeczny
Obserwator Społeczny jest bezstronnym, apolitycznym obserwatorem pracującym na rzecz poprawy procesu wyborczego.
Obserwatorzy społeczni kierowani są prac w komisjach wyborczych przez organizacje pozarządowe: Fundacje i Stowarzyszenia wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego, w których statucie są wpisane – troska o demokrację, prawa obywatelskie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego . Organizacje zapewniają swoim obserwatorom społecznym szkolenia z zakresu obowiązujących przepisów prawa wyborczego oraz z zakresu uprawnień i obowiązków obserwatorów.
Obserwatorem społecznym może zostać każdy pełnoletni obywatel posiadający czynne prawo wyborcze.
Obserwator Społeczny ma prawo do obecności podczas wszystkich czynności komisji wyborczej, do której został wyznaczony.
W dniu wyborów Obserwator Społeczny obserwuje czy prace komisji podczas głosowania i ustalania wyników przebiegają w zgodzie z obowiązującym przepisami prawa wyborczego.
Uwagi odnośnie zaobserwowanych nieprawidłowości zostają spisane i przekazane organizacji, z ramienia której Obserwator wykonuje swoje obowiązki.
Organizacje prowadzące obserwację wyborów, na podstawie uwag od obserwatorów przygotowują zbiorcze raporty na temat prawidłowości przebiegu wyborów oraz rekomendacje dotyczące poprawy systemu i organizacji wyborów.
5 pytań do pracowniczki OKW
Rozmowa z Pauliną Wodzikowską, pracowniczką komisji wyborczych w Oslo i Lillestrøm, autorką podcastu i Instagramowego bloga Polka w Norwegii:
Podczas których wyborów i gdzie pracowałaś w komisji wyborczej?
W komisji wyborczej pracowałam dwa razy. W 2023 roku w Obwodowej Komisji Wyborczej nr 219 w Stabekk (Oslo). Były to wybory do Sejmu RP i Senatu RP oraz referendum ogólnokrajowe. W 2025 roku w Obwodowej Komisji Wyborczej numer 275 w Lillestrøm w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Ulubione wspomnienie z pracy w komisji wyborczej to?
Ludzie i poczucie spełnionej misji. To największe atuty. To to co sprawia, że chcę, że czekam, że idę do pracy w komisji z radością i podniesioną głową. I mimo zmęczenia, mimo, że finansowo nie jest to wyjątkowo atrakcyjne zajęcie, nadal cieszę się, że pracowałam w dwóch komisjach i poproszę o więcej. Pisząc “ludzie” mam na myśli zarówno pracowników ambasady, współpracowników w komisji, jak i obywateli, którzy przychodzą, by oddać swój głos. Mnóstwo jest tam emocji, dumy, polskości. Być może to migracja i tęsknota za Ojczyzną sprawiają, że tak to czuję i postrzegam.
Największe wyzwanie podczas pracy w komisji?
Zmęczenie. Bez dwóch zdań. Przychodzi taki moment, że kawa przestaje działać, powieki chcą się zamknąć, a powaga sytuacji oraz oczekiwania wyborców każą liczyć dalej. Warto podkreślić, że praca członków komisji to nie tylko sam udział w komisji, to nie tylko ten dzień, kiedy siedzimy wygodnie przy stołach komisyjnych i weryfikujemy tożsamość wyborców czy też pilnujemy porządku. To nie tylko dzień głosowania. Praca członków komisji to również szkolenia i spotkania, zarówno w ambasadzie jak i na miejscu, w komisji, przed wyborami. Praca to również ten czas, kiedy przed wyborami przygotowujemy pomieszczenia, oznaczamy drogę do lokalu wyborczego, wywieszamy flagę. I w drugą stronę, w momencie zakończenia wyborów musimy to wszystko posprzątać, pomieszczenia wynajęte na czas wyborów mają wyglądać tak, jak w dniu poprzednim.
Musimy też przygotować się do sprawnego liczenia. Także samo liczenie głosów, rozpoczyna się zazwyczaj koło godziny 23:00, a kończy…? Zależy od wyborów, frekwencji, popularności komisji. W wyborach prezydenckich udało nam się skończyć liczenie po godzinie pierwszej, w parlamentarnych- o wiele później. Z tego co pamiętam, wysyłaliśmy protokoły po godzinie czwartej rano. Tam było więcej kart do głosowania, było dodatkowe referendum. To były moje pierwsze wybory i zarazem najtrudniejsze. To te słynne wybory, w których nie dość, że samo liczenie było trudne, to na dodatek komisje “utknęły” w siedzibach, bo Warszawa nie dawała zielonego światła (znaku, że zaakceptowano protokoły komisji i można iść do domu). Wyszliśmy do domu przed godziną 19:00 dnia kolejnego. Ja w komisji pracowałam wtedy “tylko” 30 godzin (zaczynałam w dniu głosowania od 13:00). Członkowie, którzy pracowali od 6:00 i nie opłacało im się na kilka godzin wrócić do domu (niektórzy mieszkają daleko od siedziby) byli na miejscu prawie 37 godzin. Ponad 30 godzin w komisji wyborczej, z niewielkimi przerwami na drzemkę.
Mieliśmy wtedy szczęście, że wybory zorganizowano w parafii przykościelnej. Były tam pokoje gościnne, było gdzie się zdrzemnąć. Członkowie innych komisji nie mieli takiego szczęścia. Ludzie zasypiali z głową na stołach lub po prostu – na podłodze (na kurtkach, płaszczach, co było miękkie i pod ręką). Tak, tak też bywa i o tym warto pamiętać.
Jak Twoim zdaniem można by usprawnić szkolenia dla pracowników komisji oraz samą pracę w komisji?
Nie wiem czy zmieniałabym cokolwiek, w kwestii szkoleń dla pracowników komisji. Moim zdaniem, i w oparciu o realia jakie mamy tu w Norwegii, pracownicy ambasady dwoją się i troją, żeby przeprowadzić to szybko, sprawnie i skutecznie. W kwestii usprawnienia samego procesu wyborczego, sugerowałabym przyjrzenie się organizacji wyborów w krajach skandynawskich. Weźmy za przykład wybory parlamentarne w Norwegii.
Możesz tu zagłosować wcześniej, w tegorocznych wyborach, które swój finał miały 8 września, obywatele norwescy głosowali od poniedziałku, 11 sierpnia do piątku, 5 września. I to w dowolnej gminie.
W dniu wyborów (często także dzień przed) można zagłosować w gminie, w której jest się zameldowanym. Możesz głosować w dowolnym lokalu wyborczym w tej gminie.
Co więcej, jeżeli nie możesz zagłosować wcześniej ani w dniu wyborów możesz poprosić swoją gminę o możliwość oddania głosu wcześniej, już od dnia 1 lipca.
Można również głosować przebywając zagranicą, od 1 lipca do 29 sierpnia, najczęściej w siedzibach ambasady Norwegii w danym kraju. Lista miejsc do głosowania publikowana jest na stronie poświęconej wyborom. Warto dodać, że w samej Norwegii lokale wyborcze znajdują się w bardzo popularnych miejscach, na przykład w centrach handlowych. W tych miejscach, do których ludziom “po drodze”. Ten ostatni dzień to już sam wyborczy finisz. Na dodatek bez ciszy wyborczej, bo ta jest zdaniem Norwegów niepotrzebna. Czy można bardziej ułatwić wyborcom samo głosowanie?
Czy zdecydujesz się po raz kolejny na pracę w OKW?
Z przyjemnością. Odeśpię potem.
